ROMAIN ROLLAND - Jean-Christophe - I

Ondokuzuncu yüzyılın sonlarından beri dünya sömürgelerini ele geçirmek için yarışa giren emperyalist devletler arasında yirminci yüzyılın ilk büyük savaşı, 1914 yazında patlak verdi: Birinci Dünya Savaşı. Dünya pazarlarını ele geçirmek amacıyla, büyük tekellerin ve çıkar gruplarının kışkırttıkları bu kanlı boğuşmayı, buna katılan ülkelerin aydınlarının, yazarlarının çoğu bilerek ya da bilmeyerek körüklüyordu.

Amacı insanlığı mutluluk ve barış içinde yaşatmak olan sosyalist partiler bile Fransa'da ve Almanya'da, emperyalist hükümetlerin savaş bütçesini onaylayarak ideallerine ihanet etmişlerdi. Fransa'da buna karşı çıkan sosyalist lider Jean Jaurès gözü dönmüş bir gericinin kurşunuyla susturulmuştu. Almanya'da Thomas Mann, Gerhardt Hauptmann gibi büyük yazarlar, Alman emperyalizminin kanlı saldırılarının savunuculuğunu yapıyorlardı. Bunların karşısında, yalnız Rosa Luxemburg'la ve Karl Liebknecht direnmişti.

İşte Avrupa'nın bir kan ve ateş denizine gömüldüğü o 1914 yılının Eylülünde İsviçre'den bir ses yükseldi. Romain Rolland bütün dövüşen, birbirinin kanını akıtan devletlerin aydınlarına, gençliğine haykırıyordu.

Cenevre'de çıkan Journal de Genève gazetesinde 22 Eylül 1914'den başlayarak 1915 yılının Ağustos ayına kadar süren Boğuşmanın Üstünden başlığı altındaki yazılarında Romain Rolland, bu büyük kanlı oyunu ''yurtseverlik'' adı altında körükleyenlerin maskesini düşürüyor, savaş alanında birbirini boğazlayan gençlerin nasıl aldatıldığını, fikir ve sanat adamlarının insanlık ideallerine ihanetlerini cesaretle ortaya koyuyordu: ''Milyonlarca insanı birbirine saldırtan, yalnız ırkçılık tutkusu değil... Her devlette akıl, inanç, şiir, bilim ve bütün ruh kuvvetleri savaş uğrunda orduların ardından seferber edildi...''

Bu sözler Fransa'da Jaurès'i öldürten şovenleri öfkeden kudurtmuştu. Romain Rolland'a karşı büyük bir çökertme kampanyasına girişildi. Onun bu düşünceleri yaymakla Almanlara hizmet ettiği ileri sürüldü lanetlendi. Ama bu yazıların çıktığı tarihten bir yıl sonra Romain Rolland'a Nobel ödülü verildi. O zamandan beri Romain Rolland'ın adı, dünyanın dört köşesinde insanların kardeşliği ülküsüne gönül verenlerin, barbarlıkla, emperyalizmle savaşanların bir umut ve direnme kılavuzunun adı olarak yaşadı. (syf:7-8 Adnan Cemgil önsöz )

Romanın baş kahramanı, kitaba adını veren Christophe'un kişiliğinde, yazar, büyük bir müzik dehasının sanat ve hayat kavgalarını anlatır.(.........) Christophe bir ölçüde Beethoven'ı canlandırır bu romanda: Soyu, çocukluğu, yaşadığı, büyüdüğü çevre, hayatta ilk acıları, isyanları, sevgileri ve hayal kırıklıkları Beethoven'ın çocukluk ve gençlik yıllarının büyük ölçüde yansımasıdır. (.........) Romanın ilk üç kitabı Gün doğarken, Sabah, İlk gençlik'de tamamiyle Beethoven'ın havası, dünyası canlanır. (.......) Bu üç bölüm büyük yapıtın prelüdü gibidir. Bu bakımdan denilebilir ki romanı yazmaya başladığı 1903 yılında yayımladığı ''Beethoven'' biyografisi, Jean- Christophe'un önsözü olmuştur. Yalnız Romain Rolland bir müzik dehası olarak portresini çizdiği Christophe'un kişiliğinde Beethoven'ın özelliklerini canlandırmakla yetinmiş değildir. Christophe'ta bundan daha fazla bir şeyler de var; bütün büyük müzisyenlerin öz niteliği. Müzik tarihinin bütün kişileri bir araya getirilmiş ve roman bu bütünden kök almıştır... Christophe büyüdükçe dış görünüşüyle Beethoven'den uzaklaşır. Daha çok Gluck'u, ya da Heandel'i andırır. (.......) Wagner'in biyografisinin de Christophe tipinin yaratılışında büyük etkisi olmuştur.(.........) Jean- Christophe, kaynağını sadece geçmişteki büyük insanların hayatlarından alan bir roman değildir. Romain Rolland, kahramanının çalkantılı hayat akışı içinde onun ve Oliver'in ağzından paranın her şeye egemen olduğu; sahte şöhretlerin ucuz ve yavan ürünlerle fikir ve sanat alanında cirit attıkları burjuva toplum düzeninin de acımasız bir eleştirisini yapmıştır. (syf:19-21 Adnan Cemgil önsöz)

Yukarıya alıntıladığım Adnan Cemgil'in (1909-2001) önsözünden hem yazar hem de roman hakkında bu tanıtıma yetecek kadar bilgi ediniyoruz o yüzden daha fazla şey yazmayacağım... bundan iki yıl önce Rolland'dan Tolstoy'un Yaşamı'nı okudum, Jean- Christophe'un yeniden basılacağını hiç ummamıştım ama YKY muhteşem bir yayıncılık sergileyerek bu büyük eseri yeniden yayımladı... Bu birinci ciltte 4 Kitap (Gün Doğarken, Sabah, İlk Gençlik ve İsyan) yer alıyor, diğer iki cilt henüz yayımlanmadı ama en kısa sürede çıkmasını umuyor ve bekliyorum...

Romanı, kitap kapağını çok beğendim, çeviri muhteşemdi, yazarın anlatımına bayıldım, Christophe'un doğadaki seslerden müzik yaratmasını mükemmel şekilde yazmıştı, okurken o müziği duyuyor gibi hissediyorsunuz çok sevdim... epeyce etiket yapıştırdım ama uzun olacağı için buraya hiçbirini yazamadım, romanın devamını merakla bekliyorum, konu ilginizi çekiyorsa kaçırmayın okuyun derim...

Yayınevine/Editöre Not: Bir miktar daha dipnot konulabilirdi şöyle ki; ''Ne içebiliyor, ne şarkı söyleyebiliyor ne de gezmeye gidebiliyorlardı. Bütün bu Vereinswesen'lerden tiksiniyordu. Ama buna rağmen bir Wagner-Verein'a öteki Verein'lardan daha yatkındı.(syf:419)'' gibi bir cümlede italik olarak yazılan kelimelere bir dipnot konulsa çok daha iyi olur... ki bu tip cümlelerden çokça vardı ve bazılarında metin içinde açıklama yapılsa da bir kısmı bu şekilde geçilmişti, bu da okumayı biraz sekteye uğratıyor... 

Jean Christophe II 

Jean Christophe III

Yazar: Romain Rolland

Çevirmen: Adnan Cemgil

Özgün Adı: Jean-Christophe

Sayfa Sayısı: 500

Basım Yılı: 2018, 1983 (İlk Basım-Sosyal Yayınlar)

Yayınevi: YKY

Romain Rolland’ın 1904’te yazmaya başlayıp 1912’de tamamladığı, 10 kitaptan oluşan bu dev eseri, YKY 3 ciltte bir araya geliyor.

Önce annesinin sıcak elleri, karanlık, sesler...

Minicik kulaklarında nehrin uğultusu, yağmurun sesi, hafifçe işitilen çan sesleri, serçe sürülerinin tatlı gürültüsü...

19. yüzyılın sonlarında Ren nehri kıyısındaki küçük Alman şehirlerinden birinde doğar Jean-Christophe. Dedesi de babası da müzisyendir. Kısa sürede Christophe’taki müzik dehasını fark ederler. Ve o andan itibaren Christophe için her şey müzik olur. Yoksul, yalnız, sevgisiz bir çocukluk geçirir. Hayatın adaletsizliğiyle erken yaşta tanışır. Dost edinir, âşık olur, ayrılık acısını tadar, ölümü görür...

Besteler yapar Jean-Christophe ama çok geçmeden bunları hissederek yazmadığı için hiçbir değerlerinin olmadığını anlar. Bir konserde aniden fark eder çalınan ünlü eserlerin sahteliğini, içtensizliğini. İsyan alevi parlamak üzeredir içinde...

“Edebi eserlerindeki yüce idealizm ile çeşitli insan tiplerini betimlerken ortaya koyduğu duygudaşlık ve hakikat aşkı”nı onurlandırmak için Nobel Akademisi Romain Rolland’ı 1915 yılında Nobel Ebebiyat Ödülü’ne layık görmüştür. Yazar, “nehir roman” türünün ilk örneği olan en büyük romanı “Jean-Christophe”ta dâhi bir müzisyenin doğumundan ölümüne hayatını anlatırken bir yandan da paranın her şeye egemen olduğu, sahte şöhretlerin ucuz ve yavan ürünlerle fikir ve sanat alanında cirit attıkları burjuva toplum düzenini acımasızca eleştirir.

Romain Rolland (1866-1944), 20. yüzyıl Fransız edebiyatının en büyük mistiklerinden, romancı, oyun ve deneme yazarı.

On dört yaşında okumak için gittiği Paris’te toplumun manevi bir kargaşa içinde olduğunu gördü. École normale supérieure (Yüksek Öğretmen Okulu)’e kabul edildi. Dinsel inancını yitirdikten sonra Spinoza ve Tolstoy’un yapıtlarını okudu. Müziğe büyük ilgi duydu. 1895’te doktorasını tamamladı. Oyunlarını iki ayrı kitapta topladı: “Les Tragédies de la foi” (İnanç Tragedyaları, 1913), “Le Théâtre de la révolution” (Devrim Tiyatrosu, 1904). En tanınmış romanı Jean Christophe (1904-12. 10 cilt) “Les Cahiers de la quinzaine” adlı dergide yayımlandı. Bu romanla Fransa’da roman-fleuve (ırmak roman) türünü başlattı. 1915’te “Au-dessus de la mêlée” (Kavganın Üzerinde) adlı risalesiyle Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldı. “Journal des années de guerre 1914-1919” (Savaş Yıllarının Günlüğü, 1952) ölümünden sonra yayımlandı. “Evrensel müzikçi” saydığı Beethoven’ı ele alan “Vie de Beethoven” (Beethoven’ın Hayatı), “Vie de Tolstoy” (1911, Tolstoy’un Hayatı, 1969) gibi yaşamöykülerini dile getirdi.