STEFAN ZWEIG - İNSANLIĞIN YILDIZININ PARLADIĞI ANLAR

S. Zweig'den ağırlıkla kurgudışı eserler okuyorum bu kitap da onlardan biri, içinde ondört deneme var ve önemli tarihsel olaylardaki tek bir ânı anlatıyor ''Tarihte de, sanatın her türünde ve günlük yaşamda olduğu gibi çok görkemli ve unutulmaz anlara ender rastlanır. (......) Başka zamanlarda kendi halinde, peş peşe ve yan yana gelişen olaylar, her şeyi belirleyen ve her şeye karar veren o bir tek anlık zaman dilimi içine sıkışıverir: Tek bir evet, tek bir hayır, bir anlık erken davranma ya da bir anlık geç harekete geçme, bu ânı, yüzlerce kuşakta geçse, asla geri getiremez ve bu yitirilen an, bireyin ve ulusların yaşamını ve hatta bütün bir insanlığın yazgısını belirler. (syf:11-12 önsöz)'' Denemelerin çoğu yukarıdaki açıklamaya uyuyor ama bazıları bu kitapta neden yer alıyor anlayamadım... Konu edilen tarihi kişiler, olaylar kısa kısa anlatılmış, hani o bölüm ilginizi çok çekmese de kolaylıkla okuyorsunuz... Denemeler şöyle;

• Vasco Nunez de Balboa'nın Büyük Okyanusu gördüğü ilk anı ve o zamana gelinceye kadar yaşananları anlatıyor (1513)
• Bizans'ın fethi: bu kitabı okuma sebebimdi Zweig nasıl anlatacak diye merak etmiştim; bilinen şekliyle anlatıyor, Fatih Sultan Mehmet'in dâhi olduğunu söylüyorsa da gaddarlığını daha ön plana çıkarıyor, surlarda açık bırakılan kapı konusu var yanlışlıkla olduğunu söylüyor, bazı kaynaklarda Bizans içindeki Osmanlı casuslarınca açık bırakıldığı ifade edilir. Fatih'in acımasızlığı her eserde belirtilir ama bir önceki bölümde Balboa'nın yaptığı vahşeti pek fazla öne çıkarmadan anlatıyordu dolayısıyla klasik Avrupalı çifte standartı Zweig'de de ortaya çıkıyor. (1453)
• Ünlü Müzisyen Handel'in ağır bir hastalıktan kurtulup önemli eserlerini vermesini anlatıyor. (1741)
• Fransızların ulusal marşı Marseillaise'in bestelenişi. (1792)
• Waterloo savaşı (1815) hani hep Napolyon Waterloo'yu kazansaydı Dünya nasıl olurdu diye sorulur ya, nasıl kaybedildiğini okumak ilginçti.
• Goethe'nin 74 yaşındayken 19 yaşındaki genç bir kıza aşık olup yazdığı Marienbad Ağıdını anlatıyor ki bu kitapta neden yer alıyor hiç bilemedim. (1823)
• Eldorado'nun keşfi: Avrupa'dan Kaliforniya'ya giden bir maceraperestin başına gelenler, altına hücum yılları anlatılıyor. (1848)
• Dostoyevski'nin kurşuna dizilecekken kurtulması. (1848)
• Okyanusun altına telgraf hattı döşenmesi. (1858)
• Tostoy'un ölümüyle yarım kalan eserini tamamlayan bir sondeyiş yazıyor. (1910)
• Güney Kutbunun keşfi: ikinci olan Scott'un serüvenini anlatıyor. Burada da bir çifte standart var yalnızca Zweig değil bir çok eserde Scott'un düzenlediği sefer anlatılıyor, işi başaran Amundsen'den kimse çok fazla bahsetmiyor. Scott İngiliz, Amundsen Norveçli olduğu için olsa gerek. (1912)
• Lenin'in Ekim devrimi başlayınca İsviçre'den ülkesine dönüşünü anlatıyor. (1917)
• Ünlü Romalı düşünür Cicero anlatılıyor (1940 tarihi verilmiş onu pek anlayamadım bir sonraki bölümde de aynı tarih var her ikisini birbiriyle ve kendisinin son yılları ile ilişkilendiriyor diye düşündüm)
• 1918'de I. Dünya Savaşı sonunda ABD Başkanı Wilson'un yapmaya çalıştığı anlaşmayı anlatıyor. Pek inanasım gelmedi ama Wilson için çok hümanist (bu konu için bkz.) ve tüm Dünyanın iyiliğini isteyen bir Başkan imajı çiziyor, ben bu konuda burada yazılanlar dışında fazla bir şey bilmiyorum, eğer yazdıkları doğru ise hakikaten yazık olmuş. (1940)

Biraz uzun oldu ama kitabın özeti böyle, bazı bölümlerini sevdim, bazı bölümleri gereksiz geldi, daldan dala atlıyor olması bana hiç uymadı ama sıkılmadan da okudum... Eğer benim gibi sıkı bir Zweig takipçisi iseniz okuyun ama ön sıralara almaya gerek yok, yazarın çok daha iyi kitapları var...

Yazar: Stefan Zweig

Çevirmen: Kasım Eğit

Sayfa Sayısı: 319

Basım Yılı: 2016 (17. Baskı) 1995 (1. Baskı)

Yayınevi: Can

İnsanlığın Yıldızının Parladığı Anlar, insanlık tarihine yön vermiş belirleyici anlar üstüne kısa denemelerden oluşuyor. Stefan Zweig, çevrelerindeki geçici koşulların dayattığı sınırları aşabilmiş Fatih Sultan Mehmed, Händel, Dostoyevski, Tolstoy, Lenin gibi "yaratıcı bireyler"in o benzersiz "anlarını" anlatıyor. En iyisi, kendisinden dinleyelim:

Çağları aşan bir kararın bir tek takvime, bir tek saate, çoğu kez de yalnızca bir tek dakikaya sıkıştırıldığı trajik ve yazgıyı belirleyici anlara, bireylerin yaşamında ve tarihin akışı içinde çok ender rastlanır. Ben böyle anları İnsanlığın Yıldızının Parladığı Anlar diye adlandırdım; çünkü onlar, tıpkı yıldızlar gibi, hiç değişmeden geçmişin karanlığına ışık tutmaktadırlar... Olayları anlatırken, gerçekleri değiştirmedim, kendi katkılarımla renklendirip zenginleştirmedim. Çünkü tarih, kusursuzluğa ulaştığı böylesine eşsiz anlarda, kendisine yardım için uzatılan ellere gereksinim duymaz.

Not: Aşağıdaki kitapları CNR Kitap Fuarından aldım, fuardan memnun kalmadım ama bu vesileyle aldıklarımı da paylaşmış olayım:)