LEONİD ANDREYEV - ŞEYTAN'IN GÜNLÜĞÜ

Leonid Andreyev'i ilk kez okuyorum, bildiğim bir Rus yazar değil... kitabın başında çevirmenin yazarı anlattığı geniş bir önsöz var, aydınlatıcı ve detaylıydı çok memnun kaldım...

Arka kapak açıklamasından roman diye düşünmüştüm ama denemeye daha çok benziyor, insanı, dini, ruhban sınıfını yerdiği görüşlerinden oluşuyor... yazarın son eseriymiş ve 1919'daki ölümüyle yarım kalmış, çevirmenin önsözünde (birkaç yerde daha) ucu açık kalmış denilse de bana hiç öyle gelmedi, bu şekilde de bitebilirdi...

Konu adeta şeytana pabucunu ters giydirmek deyimini anlatıyor, insana dair görüşlerine katılıyorum, kitabı sevdim, akıcı bir anlatımı var, konu ilginizi çekiyorsa okuyun derim...

''Görüyorsunuz ya, insanın yapıp ettiği her şey taslak halindeyken ne kadar güzel, ama resme dökülünce ne kadar iğrenç. Sözgelimi İsa'nın dağdaki vaazının eskizini alın: Leylaklarıyla, başaklarıyla ne kadar büyüleyicidir! Oysa zangoçlarıyla, kamp ateşiyle ve Kardinal X. ile tablo haline geldiğinde ne kadar da çarpık! Yapıtı bir deha başlatıyor, bir budala sürdürüyor ve bir hayvan tamamlıyor. Denizin tertemiz, serin, köpüklü dalgaları kir çamur içindeki sahile vuruyor da bütün o kir ve çamurlarla karışmış halde geri çekiliyor. Aşklarımızın ya da ömrümüzün başlangıçları, Roma'nın ya da Fransız Devrimi'nin başlangıçları -bütün başlangıçlar ne kadar güzel! Peki ya sonları? Tek bir insan, ömrünü doğduğu kadar güzel bitirebilse bile kitlelerin, evet kitlelerin Wandergood, bütün toplu ayinleri mutlaka ve mutlaka rezaletle sonlanır!

-Öyle mi? Peki neden Magnus?

-Neden mi? Anlaşılan insanın hayvani varoluşu bunu emrediyor; insan kitle halindeyken kötücülleşiyor, sınırlanıyor, akıldışılığa savruluyor. Kitle halinde insana her türlü hastalık kolayca bulaşabiliyor ve bütün geniş yollar, dönüp dolaşıp bir çıkmaz sokağa varıyor. İnsan, sanatı tam da bu yüzden yaşamdan üstün tutuyor!..

-Anlamıyorum.

-Anlamayacak ne var bunda? Sanatı dahiler başlatır, dahiler bitirir. Anlıyorsunuz ya, dahiler! Budalalar, taklitçiler ya da eleştirmenler, Velasquez'in tablolarını, Michelangelo'nun heykellerini, Homeros'un dizelerini çarpıtamazlar da bozamazlar da. Doğru yok edebilir, yırtıp parçalayabilir, yakabilir, kırabilirler ama o yapıtları kendi düzeylerine çekmeye güçleri yetmez -tam da bu nedenle gerçek sanattan o kadar nefret ederler. Anlıyor musunuz Wandergood? Pençeleri çaresiz kalır! (syf:148-149)'' bu alıntıdaki özü en iyi biz anlayabiliriz; Atatürk bu güzel Ülkeyi, Cumhuriyeti kurdu, yüz yıl dolmadan geldiği hale bakınız!..

Yazar: Leonid Andreyev

Çevirmen: Barış Zeren

Özgün Adı: ДHEBHИK CATAHЪI

Sayfa Sayısı: 224

Basım Yılı: 2020 (6. Basım) 2018 (1. Basım)

Yayınevi: T. İş Bankası

Cehennem’de canı sıkılan Şeytan bir yandan yalanlar söyleyip oyunlar oynamak, ama esas olarak insanoğlunu yakından tanımak için yeryüzüne iner. Amerikalı milyarder Henry Wandergood’u öldürerek onun kalıbına girdikten sonra Yaşlı Avrupa’da çıktığı yolculuğun varış noktası Roma’dır. Macera ve eğlence peşinde koşarken insanda içkin özelliklerle; açgözlülük, gaddarlık, kurnazlık ve ikiyüzlülükle tanışır. İnsanın Şeytan’a “pabucunu ters giydiren” türlü hile ve düzeniyle kandırılır, aşağılanır, alaylara maruz kalır ve servetinden olur. Şeytan’ın bile saf ve temiz kaldığı bu karanlık dünya tasavvurunun barındırdığı keskin yergiden Batı uygarlığı ve Katolik Kilisesi’nin temsil ettiği ruhban sınıfı da nasibini alır.

LEONİD NİKOLAYEVİÇ ANDREYEV (1871-1919): Rusya’nın Oryol yönetim biriminde dünyaya gelen Andreyev, burjuvazi ve aristokrasiyi eleştirirken, umutsuzluk ve kötümserlik duygularını yapıtlarına taşıma  yeteneğiyle dikkat çeker. Roman ve öykülerindeki güçlü temaları ve insanlığın acılarına alaycı yaklaşımıyla tanınan yazar, 1902-1914 yılları arasında Rus edebiyatının önde gelen isimlerinden biriydi. En başarılı yapıtları arasında Kızıl Kahkaha (1905), Vali (1905) ve Yedi Asılmışların Hikâyesi (1908) sayılabilir. Yirmi yaşlarında Petersburg Üniversitesi’nde hukuk  öğrencisiyken ağır bir depresyon geçirdi. Birkaç kez intihara kalkıştı. Daha sonra Moskova Üniversitesi’ne geçti. Avukatlık, sonra da adliye muhabirliği yaptı. Erken dönem öyküleri “Uçurum” ve “Sis Altında” gazete ve dergilerde yayımlandı. Maksim Gorki’nin desteğiyle yazmayı sürdürdü ve onun yakın arkadaşı oldu. İki dostun yolları yıllar sonra siyasi görüş ayrılıkları yüzünden ayrılacaktı. 1905’te tiyatro eserleri yazmaya başlayan Andreyev Ömrümüzün Günleri (1908) ve Tokat Yiyen (1916) gibi başarılı alegorik oyunlar kaleme aldı. 1905 Devrimi ve çarlık rejimine son veren Ekim Devrimi’nin Andreyev üzerinde sarsıcı bir etkisi oldu. Ateşli bir devrim düşmanı olan yazar, Bolşeviklerin iktidara gelmesinin ardından Finlandiya’ya yerleşti ve ölümüne dek burada yaşadı.