FATMA ALİYE - REFET

On yıl önce ilk kadın romancımız Fatma Aliye'den Muhaderat romanını okumuştum ama başka kitapları olduğunu bilmiyordum, Refet'i T. İş Bankası Yayınlarından görünce çok sevindim...

Uzun öykü şeklindeki bu kitapta, annesi ile İstanbul'a gelen ve fakr u zaruret içinde okuyarak öğretmen olan bir kızın hikayesi anlatılıyor, dönemin gerçekleri ve eğitim üzerine olan görüşlerle... yazarın kendi görüşlerini (özellikle eğitim ve insanların davranışları hakkında) kısa denemeler şeklinde hikayenin içine serpiştirdiğini görüyoruz...

Konu bilindik ama keyifle okuyorsunuz, yazarın her iki kitabını da öneririm...

Yazar: Fatma Aliye

Günümüz Türkçesi: Senem Timuroğlu

Sayfa Sayısı: 152

Basım Yılı: 2018

Yayınevi: T. İş Bankası

Refet, Türk edebiyatında yer alan ilk kadın öğretmen baş karakterdir. Türkçenin ilk kadın romancısı Fatma Aliye’nin kaleminden çocukluktan genç kadınlığa, elindeki tek sermayesi aklı olan yoksul bir kızın öğretmen okulundan mezun olarak tek başına ayakları üzerinde durma hikâyesini okuruz. Refet farklı kadınlıkları, sınıflar arası kadın dayanışması ve kadınların gündelik yaşamlarını oldukça yalın bir biçimde anlatır.

Fatma Aliye (Topuz): (1862- 1936) Ahmet Cevdet Paşa ve Adviye Hanım'ın çocuğu olarak İstanbul'da doğar. Her hangi bir eğitim almayan Fatma Aliye, ağabeyine verilen özel dersleri takip ederek kendini geliştirir. Ailesini ikna edip özel ders alarak iyi derecede fransızca öğrenir. 1889’da “Bir Kadın” imzasıyla çevirdiği, George Ohnet’den Meram romanıyla edebiyat dünyasına ilk adımını atar. 1891’de yayımlanan ikinci yapıtı Hayal ve Hakikat’i Ahmet Mithat’la yazar. Çok geçmeden sırasıyla Muhaderat, Refet, Levayih-i Hayat, Udi ve Enin romanları kendi adıyla yayımlanır. Refet ve Udi Türk edebiyatının çalışıp ayakları üzerinde duran ilk kadın karakterlerini anlatır. Romanlarındaki başkarakterlerin hepsi mücadeleci ve güçlü kadınlardır. Yapıtları yurtdışında ilgi görür. Udi romanı 1899’da Gustave Séon tarafından Fransızcaya çevrilir. Ev ziyaretleri yapan Avrupalı kadın gezginlerin Osmanlı kadını hakkındaki yanlış izlenimlerini değiştirmek için kaleme aldığı Nisvan-ı İslam 1894’te Rus şarkiyatçısı Olga de Lebedef ve Nazimé Roukié tarafından Fransızcaya ve Beyrut’ta tefrika edilmek üzere Arapçaya çevrilir. 1893 Chicago Kitap Fuarı için hazırlanan “The Woman’s Library of The World’s Fair” adlı kataloğunda biyografisi ve kitapları yer alır. Filozofların biyografilerinden oluşan Teracim-i Ahval-i Felasife adlı yapıtıyla felsefi bir deneme olan Tedkik-i Ecsam Türkiye’de bir kadın kaleminden çıkan ilk felsefe yapıtlarıdır. Kosova Zaferi ve Ankara Hezimeti ile yarım kalan Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı bir kadın yazara ait ilk tarih yapıtlarıdır. İslam’ın ilk zamanlarında yaşamış kadınların biyografilerini yazdığı Nâmdârân-ı Zenân-ı İslâmiyân çalışması ise bugün yeni yeni oluşmaya başlayan feminist tarih bilincinin erken örneğidir. Kadınlara ait en uzun süreli yayın olan Hanımlara Mahsus Gazete’nin ilk günden itibaren etkin bir kalemi olan Fatma Aliye, makalelerinde İslam’ı ataerkil yorumlarından sıyırarak yorumlamayı önerir ve çokeşliliği, evlilik ve örtünmeyi bu yaklaşımla ele alır. Fatma Aliye, döneminde büyük bir cesaret, inat ve direniş sergileyerek kalemi elinden bırakmamış, kendinden sonra gelen kadın edebiyatçıları da yazılarıyla desteklemiştir.