MARCIA BJORNERUD - Yeryüzünün Zamanı / Bir Jeolog Gibi Düşünerek Dünyayı Kurtarabilir miyiz?

2018'de yazılan Yeryüzünün Zamanı, bu ay yayımlandı, kitap sitelerini gezerken Metis'te gördüm ve hemen almalıyım diye düşündüm... normalde sadece kitapçıdan alışveriş yapan ben pandemi yüzünden ilk internet siparişimi vermek zorunda kaldım ve 5 roman + bu kitaba kavuştum...

Bilimsel eserlerin bir çoğu (sıradan okuyucunun anlayacağı şekilde yazılanları tabii ki) ilgimi çekiyor ama son senelerde daha az okuduğumu fark ettim (sanırım daha az basılıyorlar), bu kitapta onlardan biri... yazar A.B.D'li bir jeolog, özgeçmişine aşağıdan bakabilirsiniz...

Kitapta anlatılanlar yazarın ağzından şöyle ifade ediliyor; ''Bu kitabı naif bir inançla, daha çok insan Dünya sakinleri olarak ortak tarihimizi ve kaderimizi anlarsa, belki birbirimize ve gezegenimize daha iyi davranırız diye yazdım. Dünyanın dini dogmalar ve siyasi düşmanlıklarla her zamankinden daha çok bölünmüş göründüğü bir zamanda, bütün tarafları giderek içinden çıkılmaz hale gelen çevresel, sosyal ve ekonomik sorunları dürüstçe tartışmak üzere masa başına getirecek ortak bir felsefe ya da ilkeler listesi bulmak için pek fazla umut yokmuş gibi görünebilir. (..............) hepimiz tektonik, hidrolojik ve atmosferik alışkanlıkları ulusal sınırları aşan bir gezegenin vatandaşlarıyız ve bu gerçek bizi birleştiriyor. Belki diyorum (ihtiyatlı bir belki), uçsuz bucaksız geçmişiyle Dünya'nın kendisi tüm ulusların kulak vermekte birleşebileceği siyaseten tarafsız bir anlatım sunabilir. (syf:29)''  

1. bölümde Jeolojik zamanı ve gezegenin evrimini (Dünya'nın kaç yaşında olduğunu);

2. bölümde jeologların önce fosil kayıtları kullanarak, ardından doğal radyoaktivite sayesinde Dünyanın yaşının nasıl ortaya çıkarıldığını; (en teknik bölüm burası yazar eğer size ağır geldiyse burayı atlayın kopukluk olmadan diğer bölümleri okuyabilirsiniz diyor ama bana çok faydası oldu, okuduğuma memnunum, şöyle ki; ben radyoaktif elementlerin yarılanma ömürlerini daha önce birkaç defa okumama rağmen bu bölümle nihayet anlayabildim, müthiş bir bilgilenme idi)

3. bölümde tektonik hareketlerin ve yer şekillerinin evrim tempolarını;

4. bölümde atmosferin evrimi, jeolojik tarihte çevresel çalkantılar ve toplu yokoluşları;

5. bölümde Buz Çağı'nın (Pleistosen) keşfedilme öyküsü ve iklim değişimiyle ilgili günümüz anlayışını ve hızla artmakta olan karbon ayakizimizin bir felakete (yeni bir yokoluşa) yol açmaması için biliminsanları tarafından getirilen önerilerle gerçekleşebilme olasılıklarını;

6. ve son bölümde ise jeolojik geleceği;

   anlatıyor...

Yukarıdaki maddelerden teknik bir eser gibi görünse de çok rahat okunuyor, gayet anlaşılır yazılmış, mükemmel bir çevirisi var (*), sürükleyici, merak içinde okuyorsunuz, ben çok sevdim, bir sürü şey öğrendim, konu ilginizi çekiyorsa kaçırmayın mutlaka okuyun...

(*)Bu güzel çeviriyi bize armağan eden Raşit Gürdilek, Nisan 2020'de vefat etmiş, Ruhu Şad Olsun... 

Yazar: Marcia Bjornerud

Çevirmen: Raşit Gürdilek

Özgün Adı: Timefulness How Thinking Like a Geologist Can Help Save the World

Sayfa Sayısı: 216

Basım Yılı: 2020

Yayınevi: Metis

Yaşadığımız gezegeni ne kadar tanıyoruz? Çoğumuz Dünya’nın milyarlarca yıllık bir geçmişe sahip olduğunu biliyoruz, ama yeryüzündeki jeolojik olayların muazzam zaman ölçeklerini kavramakta pek başarılı değiliz. Jeolog Marcia Bjornerud işte bu eksikliği doldurmayı hedefliyor. Bjornerud’a göre, içinde bulunduğumuz çevre krizinin en önemli nedenlerinden biri, Dünya ile ilişkimizde geniş kapsamlı bir zaman bilincine sahip olmamamız ve şimdi-odaklı bir bakış açısına saplanıp kalmamız.

"Bir tür olarak Dünya’da kendimizin ortaya çıktığı zamanın öncesine karşı çocuksu bir ilgisizlik ve inanmazlık sergiliyoruz. Kahramanları insan olmayan hikâyelere burun kıvıran pek çok kişi doğa tarihine aldırmıyor. Dolayısıyla duygularımızda ayarsız olduğumuz kadar ‘zamansızız’, zaman cahiliyiz. Deneyimsiz ama aşırı özgüvenli sürücüler gibi, doğal alanlara ve ekosistemlere, onların yerleşik trafik kurallarından habersiz gazlayıp giriyoruz, sonra da doğa yasalarına aldırış etmediğimiz için kesilen cezaları şaşkınlık ve öfkeyle karşılıyoruz."

Ama tam gaz ilerlediğimiz bu yoldan dönmek için hâlâ çok geç değil, diyor Bjornerud. Yeryüzünü tanıyarak, onun ritimlerini öğrenerek, kaynaklarının ne kadar uzun zaman aralıklarında oluştuğunu anlayarak, geçmişte yaşanan çevre felaketleri ve toplu yok oluşlar hakkında bilgi edinerek, kısacası dünyamıza bir jeoloğun gözleriyle bakarak geleceği kurtarabiliriz.

2019 yılında Amerikan Yayıncılar Birliği’nin PROSE Ödülü’ne layık görülen bu kitabı, yeryüzünün halen devam eden görkemli hikâyesine ilgi duyan tüm okurlarımıza tavsiye ediyoruz.

Amerikalı jeolog Marcia Bjornerud, Minnesota Üniversitesi’nde jeofizik okuduktan sonra Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde yapısal jeoloji alanında mastır ve doktora yaptı. Bir süre Byrd Kutup Araştırma Merkezi’nde ve Miami Üniversitesi’nde (Ohio) çalıştıktan sonra Lawrence Üniversitesi’ne geçti. Halen bu üniversitede jeoloji ve çevre araştırmaları profesörü olarak hizmet veren ve Amerikan Jeoloji Derneği üyesi olan Bjornerud, araştırmalarında depremlerin ve dağ oluşumunun fiziğine odaklanıyor. Yazarın Yeryüzünün Zamanı adlı kitabı 2019 yılında popüler bilim ve popüler matematik dalında Amerikan Yayıncılar Birliği’nin PROSE (Mesleki ve Akademik Başarı) Ödülü’ne layık görüldü. Makaleleri The New Yorker, New York Times, Los Angeles Times, Wall Street Journal ve Wired gibi gazete ve dergilerde yayımlanan Bjornerud’un Reading the Rocks: The Autobiography of the Earth (Kayaları Okumak: Yeryüzünün Otobiyografisi) adlı bir kitabı daha bulunuyor.